झारखण्ड अधिविद्य परिषद्
ANNUAL INTERMEDIATE EXAMINATION - 2023
SANSKRIT (संस्कृत) Arts/Science/Commerce
कुल
समय
: 3 घंटे 20 मिनट पूर्णांक : 80
सामान्य
निर्देश :
इस
प्रश्न पुस्तिका में दो भाग हैं– भाग- A तथा भाग -B.
भाग-A
में 40 अंक के बहुविकल्पीय प्रश्न हैं जिनके उत्तर अलग से दिये गये OMR उत्तर
पत्रक पर चिह्नित करें | भाग- A के उत्तर पहले 2.00 अपराह्न से 3.35 अपराह्न तक हल
करेंगे एवं इसके उपरान्त OMR उत्तर पत्रक वीक्षक को 3.35 अपराह्न पर लौटा देंगे।
भाग-B
में 40 अंक के विषयनिष्ठ प्रश्न हैं जिनके उत्तर अलग से दिये गये उत्तर पुस्तिका
पर हल करें। भाग-B के उत्तर के लिए समय 3:40 अपराह्न से 5.20 अपराह्न तक निर्धारित
है । परीक्षार्थी परीक्षा के उपरान्त प्रश्न पुस्तिका को ले जा सकते हैं।
भाग- A
(बहुविकल्पीय आधारित प्रश्न )
|
Class-12 |
Sub.-Sanskrit |
F.M.-40 |
Time -1 Hour 30 Min. |
निर्देश
:
1.
सावधानी पूर्वक सभी विवरण OMR उत्तर पत्रक पर भरें।
2.
आप अपना पूरा हस्ताक्षर OMR उत्तर पत्रक में दी गई जगह पर करें।
3.
इस भाग में कुल 40 बहु-विकल्पीय प्रश्न हैं ।
4.
सभी प्रश्नों का उत्तर देना अनिवार्य है। प्रत्येक प्रश्न की अधिमानता 1 अंक निर्धारित
है।
5.
गलत उत्तर के लिए कोई अंक नहीं काटा जायेगा।
6.
OMR उत्तर पत्रक के पृष्ठ 2 पर प्रदत्त सभी निर्देशों को ध्यानपूर्वक पढ़ें तथा उसके
अनुसार कार्य करें।
7.
प्रत्येक प्रश्न में चार विकल्प दिये गये हैं। इनमें से सबसे उपयुक्त उत्तर को आप अपने
OMR उत्तर पत्रक पर ठीक-ठीक गहरा काला करें। केवल नीला या काला बॉल प्वाइंट कलम का
ही प्रयोग करें। पेंसिल का प्रयोग वर्जित है।
8.
OMR उत्तर पत्रक पर दिये गये निर्देशों का ध्यानपूर्वक पालन कीजिए अन्यथा आपका OMR
उत्तर पत्रक अमान्य होगा और उसका मूल्यांकन नहीं किया जायेगा ।
सामान्य-निर्देशाः
★
अस्मिन् प्रश्नपत्रे 40 वस्तुनिष्ठप्रश्नाः सन्ति ।
★ सर्व प्रश्नाः समानाङ्काः ।
★
सर्व प्रश्नाः अनिवार्याः ।
★
प्रदत्तेषु विकल्पेषु उचितम् उत्तरं चिनुत ।
( अपठितांशावबोधनम् )
अधोलिखितम् अनुच्छेदं पठित्वा प्रदत्तान् प्रश्नान् विकल्पेभ्यः उत्तरं
चिनुत-
अयम्
अस्माकं देशः । वयम् अस्य पुत्राः स्मः । अतो वयं परस्परं भ्रातरः । एकोऽस्माकं शासनम्
। एकोऽस्मद्राष्ट्रपतिः एकश्चैव प्रधानमंत्री । संविधानमप्येकं येन शासनयन्त्र चाल्यते
। यदि देशोऽस्माकं समृद्धो भविष्यति तर्हि सर्वे देशीयाः समृद्धाः भविष्यन्ति । यदि
अस्मद्देशः सम्मानं लप्स्यते तर्हि निवासिनोऽत्रत्याः सम्मानिताः भविष्यन्ति ।
प्रश्नाः
1. वयं परस्परं के ?
(1)
मातरः
(2)
पितरः
(3) भ्रातरः
(4)
मित्राणि
2. देशे सम्मानिते के सम्मानिताः भवन्ति ?
(1)
शत्रवः
(2) निवासिनः
(3)
वैदेशिकाः
(4)
न कोऽपि
3. 'अपमानिताः' अस्य विलोमपदम् अत्र किं प्रयुक्तम् ?
(1) सम्मानिताः
(2)
समृद्धो
(3)
लप्स्यते
(4)
शासनयन्त्रम्
4. 'लप्स्यते' अस्य कर्तृपदं किम् ?
(1)
वयम्
(2)
यूयम्
(3)
त्वम्
(4) देश:
अधोलिखितं पद्यं गद्यांशं वा पठित्वा प्रदत्तान् प्रश्नान् विकल्पेभ्यः
उत्तरं चिनुत -
(पद्यम्
)
स्वायत्तमेकान्तगुणं
विधात्रा विनिर्मितं छादनमज्ञतायाः ।
विशेषतः
सर्वविदां समाजे विभूषणं मौनपण्डितानाम् ।।
5. अपण्डितानां भूषणं किम् ?
(1)
वाचालता
(2)
अट्टहासम्
(3) मौनम्
(4)
रुदन्
6. विधात्रा कस्याः छादनं विनिर्मितम् ?
(1)
विदुषः
(2)
वृक्षस्य
(3)
शरीरस्य
(4) अज्ञतायाः
7. मूर्खतायाः कः पर्यायः ?
(1) अज्ञतायाः
(2)
विदुषः
(3)
बुद्धिमान्
(4)
छादनम्
8. 'अज्ञानाम्' अस्य किं विलोमपदम् ?
(1)
मूर्खाणाम्
(2)
मूढानाम्
(3)
जड़मतीनाम्
(4) सर्वविदाम्
(पद्यम्
)
"पश्चात्पुच्छं
वहति विपुलं तच्च धूनोत्यजस्रम्,
दीर्घग्रीवः
स भवति, खुरास्तस्य चत्वार एव ।
शष्पाण्यत्ति
प्रकिरति शकृत्पिण्डकानाम्रमान्त्रान्
किं
व्याख्यानैर्व्रजति स पुनर्दूरमेह्यति यामः ।। "
9. दीर्घग्रीवः कः भवति ?
(1)
गजः
(2) अश्वः
(3)
सिंहः
(4)
मूषकः
10. तस्य कति खुराः ?
(1) चत्वारः
(2)
पंच
(3)
षट्
(4)
सप्त
11. 'अग्रे' अस्य विलोमपदं किम् ?
(1)
विपुलम्
(2)
तच्च
(3)
अजस्रम्
(4) पश्चात्
12. कः शकृत्पिण्डकानाम्रमात्रान् प्रकिरति ?
(1)
गजः
(2) अश्वः
(3)
सिंहः
(4)
मूषकः
(
गद्यांश:)
अधुना
मम गमनसमयः समुपागतः एव । मम दायित्वहस्तान्तरणपत्रकं सज्जीकुरु । अहम् अधुना द्वित्राणां
दिवसानां सकारणमवकाशं स्वीकरिष्यामि । पुनः तदनु स्वीकरिष्यामि दीर्घावकाशम् । यदि
कस्मैचिद् अज्ञातेन मया रुक्षो व्यवहारः प्रदर्शितः स्यात् तदर्थं ते मह्यमुदारचित्तेन
क्षमां प्रदास्यन्ति इति सर्वेभ्यो निवेदयतु । अनन्तरं सर्वे अश्रुलहृदयेः सोप्रस्थानिकीं
ज्ञापितवन्तः ।
प्रश्ना:
13. कः दीर्घावकाशम् स्वीकरिष्यति ?
(1)
श्रीदासः
(2)
सुश्री मेरी
(3) श्रीनायारः
(4).
आदेशपालः
14. कीदृशेन चित्तेन क्षमां प्रदास्यन्ति ?
(1)
कठोरचित्तेन
(2) उदारचरितेन
(3)
हर्षितचित्तेन
(4)
दुःखितचित्तेन
15. श्रीनायारः कतीनां दिवसानाम् अवकाशं ग्रहीष्यति ?
(1) द्वित्राणाम्
(2)
सप्तानाम्
(3)
षण्णाम्
(4)
अष्टानाम्
16. 'कठोर' इत्यर्थे कि विलोमपदम् अत्र प्रयुक्तम् ?
(1)
अधुना
(2)
क्षमा
(3)
रुक्षो
(4) उदार:
17. 'पा + क्त्वा' = ?
(1)
पित्वा
(2) पीत्वा
(3)
पात्वा
(4)
पिबित्वा
18. 'दर्शनीयम्' पदे कः प्रत्ययः प्रयुक्तः ?
(1)
यम्
(2)
नीयम्
(3)
णिनि
(4) अनीयर्
19. 'गन्तुम्' इत्यस्य प्रत्ययं वियोज्य लिखत
(1)
तुम
(2)
उन्
(3) तुमुन्
(4)
गम्
20. 'दृश् + तव्यत्' अस्य प्रत्ययसंयोजनं कृत्वा लिखत -
(1) द्रष्टव्यम्
(2)
दृष्टव्यम्
(3)
दृश्तव्यत्
(4)
दृष्टम्
21. 'कृष्णः सर्पः' अस्य समस्तपदं किम् ?
(1)
कृष्णम्सर्पम्
(2)
सर्पकृष्णः
(3)
कृष्सर्पः
(4) कृष्णसर्पः
22. 'गंगायाः समीपम्' इत्यस्य समस्तपदं चिनुत ।
(1)
गंगासमीपम्
(2) उपगंगम्
(3)
समीपम् गंगा
(4)
गंगे समीपे
23. 'राजपुरुषः' अस्य सामासिकविग्रहं किम् ?
(1) राज्ञः पुरुषः
(2)
राजन् पुरुषः
(3)
राजा पुरुषः
(4)
पुरुषः राजा
24. 'घन इव श्यामः' अस्य समस्तपदं चिनुत-
(1)
घनिवश्यामः
(2)
घनाश्यामः
(3) घनश्यामः
(4)
घनश्यामः
25. 'वसन्त + ऋतुः' अस्य सन्धिपदं किम् ?
(1) वसन्तर्तुः
(2)
वसन्तऋतुः
(3)
वसन्त्रतुः
(4)
वसन्तार्तुः
26. 'स्वागतम्' पदस्य सन्धिविच्छेदं चित्वा लिखत- -
(1)
स्व + गतम्
(2) सु + आगतम्
(3)
स्व + आगतम्
(4)
सु + वागतम्
27. 'एक + एकम्' अस्य सन्धिपदं किम् ?
(1)
एकाएकम्
(2)
एककम्
(3) एकैकम्
(4)
द्वौ
28. अत्र + एव = ?
(1)
अत्रेव
(2)
अत्रएव
(3) अत्रेव
(4)
अत्रीव
29. गोपालः .............. बधिरः । रिक्तस्थानाय उचितं पदं चिनुत ।
(1) कर्णेन
(2)
कर्णाय
(3)
कर्णात्
(4)
कर्णस्य
30. 'नमः शिवाय' नमः योगे का विभक्तिः प्रयुक्ता ?
(1)
द्वितीया
(2)
तृतीया
(3) चतुर्थी
(4)
पंचमी
31. परिश्रमं विना साफल्यं न मिलति । रेखांकितपदे का विभक्तिः प्रयुक्ता
?
(1)
प्रथमा
(2) द्वितीया
(3)
तृतीया
(4)
चतुर्थी
32. कंसः .............. कुप्यति । उचितं पदं चित्वा रिक्तस्थानं पूरयत
।
(1) कृष्णम्
(2)
कृष्णे
(3)
कृष्णाय
(4)
कृष्णस्य
33. 'नीरम्' अस्य कोऽर्थः ?
(1)
दुग्धम्
(2)
सरोवरम्
(3)
धेनू
(4) जलम्
34. 'वसुन्धरा' अस्य अर्थ चिनुत-
(1)
आकाशः
(2) पृथिवी
(3)
इन्द्रः
(4)
अग्निः
35. 'नीतिशतकम्' अस्य रचनाकारः कः ?
(1)
भवभूतिः
(2) भर्तृहरिः
(3)
भारविः
(4)
बाणभट्टः
36. भवभूतेः रचनां चिनुत -
(1)
नीतिशतकम्
(2)
किरातार्जुनीयम्
(3) उत्तररामचरितम्
(4)
गंगालहरी
37. 'किरातार्जुनीयम्' कस्य रचना ?
(1)
भवभूतेः
(2) भारवेः
(3)
कालिदासस्य
(4)
श्रीहर्षस्य
38. 'रघुवंशम्' कस्य रचना ?
(1)
भवभूतेः
(2)
भर्तृहरेः
(3)
बाणभट्टस्य
(4) कालिदासस्य
39. 'बाणोच्छिष्टं जगत्सर्वम्' कस्य विषये प्रसिद्धः ?
(1)
भवभूतेः
(2) बाणभट्टस्य
(3)
भारवेः
(4)
कालिदासस्य
40. 'विक्रमस्यौदार्यम्' पाठः कस्मात् ग्रंथात् उद्धृतः ?
(1) सिंहासनद्वात्रिंशिकायाः
(2)
नीतिशतकात्
(3)
रामायणात्
(4)
महाभारतात्
भाग-B
(विषयनिष्ठ आधारित प्रश्न )
|
वर्ग-12 |
विषय-संस्कृत |
पूर्णांक-40 |
समय-1
घंटा 30 मिनट |
निर्देश :
1.
परीक्षार्थी यथासंभव अपने शब्दों में ही उत्तर दें ।
2.
इस प्रश्न पत्र में तीन खण्ड A, B एवं C हैं। कुल प्रश्नों की संख्या 19 हैं।
3.
खण्ड - A में प्रश्न संख्या 17 तक अति लघु उत्तरीय प्रकार के हैं । इनमें से किन्हीं
5 प्रश्नों के उत्तर दें । प्रत्येक प्रश्न की अधिमानता 2 अंक निर्धारित है ।
4.
भाग- B में प्रश्न संख्या 8 - 14 तक लघु उत्तरीय प्रकार के हैं । इनमें से किन्हीं
5 प्रश्नों के उत्तर दें। प्रत्येक प्रश्न की अधिमानता 3 अंक निर्धारित है ।
5.
भाग-C में प्रश्न संख्या 1519 तक दीर्घ उत्तरीय प्रकार के हैं। इनमें से किन्हीं 3
प्रश्नों के उत्तर दें। प्रत्येक प्रश्न की अधिमानता 5 अंक निर्धारित है।
सामान्यनिर्देशाः
1.
सर्वेषाम् प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृते एव कर्तव्याणि ।
2.
प्रश्नानां संख्या: 19 सन्ति ।
3.
प्रश्नसंख्या 1 तः 7 पर्यन्तम् अतिलघूत्तरीयाः प्रश्नाः सन्ति । अस्य कृते 2 - 2 अंको
निर्धारितौ स्तः । केचन पंच प्रश्नान् उत्तरत ।
4.
प्रश्नसंख्या 8 तः 14 पर्यन्तम् लघूत्तरीयाः प्रश्नाः सन्ति । अस्य कृते 3 - 3 अंकाः
निर्धारिताः । केचन पंचैव प्रश्नाः समाधेयाः ।
5.
प्रश्नसंख्या 15 तः 19 पर्यन्तम् दीर्घोत्तरीयाः प्रश्नाः सन्ति । अस्य कृते 5 - 5
अंकाः निर्धारिताः । केचन त्रयेव प्रश्नान् उत्तरत ।
खण्ड - A
( अपठितांशावबोधनम् )
खण्ड
- A
(
अपठितांशावबोधनम् )
निर्देशः
अधोलिखितम् अनुच्छेदं पठित्वा प्रदत्तान् प्रश्नान् निर्देशानुसारम् उत्तरत – संसारस्य
सर्वेषां प्राणिनां जीवने जलस्य महत्त्वम् अत्यधिकं वर्तते । जलेन एव मानवानां शरीरं
किं वा अखिलानां जीवजन्तूनां वृक्षादीनां चापि देहः जलेन एव पुष्यते । योऽपि जनः जलस्य
प्रयोगं करोति सः एतदपि जानातु यद् जलस्य संरक्षणं सदैव सर्वत्र च अनिवार्यम् । यदि
कथमपि जलं न स्यात् तर्हि सर्वमेव जगद् विनष्टं भविष्यति ।
प्रश्नाः
1. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 2
(क) मानवानां शरीरं केन पुष्यते ?
उत्तर
: मानवानां शरीरम् जलेन पुष्यते ।
(ख) यदि जलं न स्यात् तर्हि किं भविष्यति ?
उत्तर
: यदि जलं न स्यात् तर्हि सर्वमेव जगद् विनष्टं भविष्यति।
2. यथानिर्देशम् उत्तरत - 2
(क) 'भविष्यति' इति क्रियायाः कर्तृपदं किम् ?
उत्तर
: जगद् ।
(ख) अत्र 'शरीरम्' अस्य कः पर्यायः ?
उत्तर
: देहः ।
(ग) 'सर्वेषां प्राणिनाम्' अनयोः पदयोः विशेषणपदं किम् ?
उत्तर
: सर्वेषाम् ।
(घ) 'सः' इति सर्वनामपदं कस्य कृते प्रयुक्तम् ?
उत्तर
: जनस्य।
( पठितावबोधनम् )
अधोलिखितं
गद्यांशं, पद्यं, नाट्यांशं च पठित्वा प्रदत्तान् प्रश्नान् निर्देशानुसारं संस्कृतेन
उत्तरत-
गद्यांश:
"एवं
चतुण्णी परस्परं विवादो लग्नः । ततो ब्राह्मणो राजसमीपमागत्य चतुण्णी विवादवृतान्तमकथयत्
। राजापि तच्छ्रुत्वा तस्मै ब्राह्मणाय चत्वार्यपि रत्नानि ददौ । इति कथां कथयित्वा
पुत्तलिका राजानमवदत् 'भो राजन् ! त्वय्येवंविध सहजमौदार्यं विद्यते चेदस्मिन् सिंहासने
समुपविश ।' तच्छ्रुत्वा राजा तूष्णीमासीत् ।"
3. पूर्णवाक्येन उत्तरत -2
(क) राजा ब्राह्मणाय कानि ददौ ?
उत्तर
: राजा ब्राह्मणाय चत्वार्यपि रत्नानि ददौ।
(ख) पुत्तलिका राजानं किम् अवदत् ?
उत्तर
: पुतलिका राजानम् अवदत्- 'भो राजन्! त्वय्येवंविध
सहजमौदार्यं विद्यते चेदस्मिन् सिंहासने समुपविश ।
4. यथानिर्देशम् उत्तरत -2
(क) 'कथयित्वा ' पदे कः प्रत्ययः प्रयुक्तः ?
उत्तर
: क्त्वा ।
(ख) 'कलहः' अस्य पर्यायपदम् अत्र किं प्रयुक्तम् ?
उत्तर
: विवादः ।
(ग) 'दूरम्' अस्य विलोमपदं किम् ?
उत्तर
: समीपम् ।
(घ) 'अवदत् ' पदे कः लकारः प्रयुक्तः ?
उत्तर
: लङ्गलकारः ।
पद्यम्
पापान्निवारयति
योजयते हिताय
गुह्यं
निगूहति गुणान् प्रकटीकरोति ।
आपद्गतं
च न जहाति ददातिकाले
सन्मित्रलक्षणमिदं
प्रवदन्ति सन्तः ।।
5. पूर्णवाक्येन उत्तर - 2
(क) मित्रं कान् प्रकटीकरोति
उत्तर
: मित्रं गुणान् प्रकटीकरोति ।
(ख) मित्रं कस्मात् निवारयति ?
उत्तर
: मित्रं पापात् निवारयति ।
नाट्यांशः
"अरुन्धती
- अति जवेन दूरमतिक्रान्तः सः चपलः कथं दृश्यते ? ( प्रविश्य )
बटवः
- पश्यतु कुमारस्तावदाश्चर्यम् ।
लवः
- दृष्टमवगतं च । नूनमाश्वमेधेकोऽयमश्वः ।
चटवः
- कथं ज्ञायते ?
लवः
- ननु मूर्खाः । पठितमेव युष्माभिरपि तत्काण्डम् । किं न पश्यथ ? प्रत्येकं शतसंख्याः
कवचिनो दण्डिनो निषङ्गिणश्च रक्षितारः । यदि च विप्रत्ययस्तत्पृच्छत ।"
6. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 2
(क) कः दूरमतिक्रान्तः?
उत्तर
: लव: दूरमतिक्रान्तः ।
(ख) अश्वः कीदृशः ?
उत्तर
: अश्वः अश्वमेधयज्ञस्य अस्ति।
7. यथानिर्देशम् उत्तरत- 2
(क) 'पश्यतु' अस्याः क्रियायाः कर्तृपदं किम् ?
उत्तर
: लवः ।
(ख) 'दृश्यते' अस्य मूलधातुः कः ?
उत्तर
: दृश् ।
(ग) समीपम्' अस्य विलोमपदम् अत्र किं प्रयुक्तम् ?
उत्तर
: दूरम्
(घ) 'शतसंख्याः रक्षितारः' अनयोः पदयोः विशेषणपदं किम् ?
उत्तर
: शतंसंख्या: ।
खण्ड - B
8. अधोलिखितश्लोकस्य अन्वयं पूर्ण कुरुत - 3
श्लोकः अन्यतमः
प्रविशन्ति येऽविद्यामुपासते ।
ततो भूय इव ते तमो य उ विद्यायां रताः
।।
अन्वयः ये
अविद्याम् (i)……....उपासते............... (ते)
अन्धं तमः (ii) .........प्रविशन्ति.............
य उ (iii) ..............विद्यायां............
रताः ते ततः भूयः इव तमः ( प्रविशन्ति ) ।
9. रेखाङ्कितानि पदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माण कुरुत - 3
(क) तस्य राज्येन सह कश्चित् सम्पर्कः नास्ति ।
उत्तर
: तस्य केन सह कश्चित् सम्पर्क: नास्ति ?
(ख) कौत्सः वरतन्तोः शिष्यः आसीत् ।
उत्तर
: कः वरतन्तोः शिष्यः आसीत् ?
(ग) शुकनासः चन्द्रापीडम् उपदिशति ।
उत्तर
: शुकनासः कम् उपदिशति ?
10. श्लोकांशान् मेलनं कुरुत - 3
|
'अ' |
'ब' |
|
(क)
अस्ति यद्यपि सर्वत्र |
मा
फलेषु कदाचन । |
|
(ख)
कर्मण्येवाधिकारस्ते |
गुह्यमाख्याति
पृच्छति । |
|
(ग)
ददाति प्रतिगृह्णाति |
नीरं
नीरज-राजितम् । |
उत्तर
:
क
- अस्ति यद्यपि सर्वत्र नीरं नीरजराजितं ।
ख
- कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन ।
ग-
ददाति प्रतिगृह्णाति गुह्यमाख्याति पृच्छति।
11. कोष्ठकेषु प्रदत्तपदेषु उचितं विभक्तिं प्रयुज्य रिक्तस्थानानि पूरयत
- 3
(क)
पिता ......पुत्रेण............ सह वनं गच्छति
। (पुत्र)
(ख)
......ग्रामात्..... बहिः मन्दिरं शोभते । (ग्राम)
(ग)
..... बालकाय.........मिष्टान्नानि रोचते । (बालक)
12. वाक्यनिर्माणं कुरुत - 3
(क)
गृहम् - अहं गृहं गच्छामि।
(ख)
यूयम् - यूयं कुत्र गच्छथ्?
(ग)
पुष्पाणि- राधा पुष्पाणि चिनोति।
13. अशुद्धि शोधनं कुरुत - 3
(क) चत्वारः बालिकाः गच्छन्ति ।
उत्तर
: चतस्रः बालिकाः गच्छन्ति ।
(ख) वयम् आम्राणि खादन्ति ।
उत्तर
: वयम् आम्राणि खादामः ।
(ग) सः श्वः पाटलीपुत्रं अगच्छत् ।
उत्तर
: सः श्वः पाटलीपुत्रं गमिष्यति ।
14. सन्धिविच्छेदं कुरुत - 3
(क)
इत्यादिः = इति + आदिः ।
(ख)
दिगम्बरः = दिक् + अम्बरः ।
(ग)
कालांशः = काल + अंश: ।
खण्ड - C
15. चित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषासहायतया पंच वाक्यानि रचयत - 5
मञ्जूषा:
|
जनाः, ध्वनिविस्तारकयन्त्रम्, गुरुः, बालकः, शृणवन्ति,
उपदिशति, स्वच्छम्, पुस्तकम्। |
उत्तर
:
1-
गुरुः उपदिशति ।
2-जनाः
तस्य उपदेश ध्यानेन शृण्वन्ति ।
3-
एकः बालकः प्रश्न पृच्छति।
4-गुरोः
हस्ते एक पुस्तकम् अपि अस्ति।
5
- चित्रे एकः ध्वनिविस्तारकयन्त्रम् अपि दृश्यते।
16. विद्यालयशुल्कक्षमापनार्थ स्वप्राचार्य प्रति एकम् आवेदनपत्रं लिखत
। 5
उत्तर
:
सेवायाम
प्राचार्य
महोदयः
रा०
कृ० +2 उच्च विद्यालय, गोपीकांदर
विषय:
विद्यालय शुल्कक्षमापनार्थम् एकम् आवेदनपत्रम् ।
महोदय,
सादर
निवेदनम् अस्ति यत् अहं द्वादशकक्षायाः छात्रः अस्मि । मम पिता एक निर्धनः कृषकः अस्ति।
परिवारे अष्ट सदस्याः सन्ति । सर्वेषां भरण-पोषणं मम पिता एव करोति, येन सः मम विद्यालय
शुल्कं दातुम् असमर्थः अस्ति । अहं कक्षायां सदा प्रथमस्थान प्राप्नोमि ।
अतः
कृपया मम विद्यालयशुल्कं क्षमा करोतु भवान्, अहं सदैव भवतः कृतज्ञः भविष्यामि।
भवतः
कृपाभिलाषी
मोहितकुमारः
दिनाक
26/6/2023
वर्ग-
द्वादशः
क्रमांक:-
01
रा० कृ० +2 उच्च विद्यालय,
गोपीकांदर
17. मञ्जूषातः उचितसङ्केतान् गृहीत्वा अधोलिखितां कथां पूरयित्वा पुनः
लिखत - 5
मञ्जूषा:
|
गर्वेण,
दास्यति, त्वमेव, सम्मानितवान्, असत्यवादनम् । |
एक: अहङ्कारी राजा पण्डितान् आहूय अपृच्छत् -
"वदत ! कः श्रेष्ठः अहं वा ईश्वरः वा ?" व्याकुलाः पण्डिताः अचिन्तयन् कि
कुर्मः ? इतः प्राणहानिः ततः ...... (1) ..... । एकः वृद्धः प्रणम्य अवदत्-"राजन्
। निस्संदेह ........(2) ................... श्रेष्ठः न ईश्वरः ।" राजा
.......(3) ....... मस्तकम् उन्नयन् अपृच्छत् - "तत् कथम् ?" वृद्धपण्डितः
अवदत् - “राजन् ! त्वम् अस्मान् राज्यात् निष्कासयितुं क्षमः न तु ईश्वरः । निष्कासयति
चेत् कुत्रः स्थानं ............(4).............. ?" राजा स्वमूर्खताम् अवगतवान्
वृद्धं च ................(5)...।
उत्तर
: 1- असत्यवादनम् । 2- त्वमेव । 3- गर्वेण । 4- दास्यति।
5 - सम्मानितवान् ।
18. नाट्यसाहित्यस्य वैशिष्ट्यं प्रतिपादयत । 5
उत्तर
: नाट्यसाहित्यम्
संस्कृतसाहित्ये
तिस्रः विधा: प्रमुखाः सन्ति-गद्यसाहित्य: पद्यसाहित्यः नाट्यसाहित्य: च नाट्यसाहित्य
दृश्यकाव्यः इत्यपि कथ्यते । अस्य त्रीणि तत्त्वानि सन्ति वस्तु कथावस्तु) नेता (अभिनेता
इत्यादय) रसः नव रस) च नाटके पंच सन्धयः भवन्ति मुख, प्रतिमुख, गर्भ, विमर्श, निर्वहण,
च। एतदनुसारेण पंच अर्थप्रकृतयः- बीज-बिन्दु- पताका-प्रकरी-कार्यम् च। संस्कृतनाटककारेषु
प्रमुखाः सन्ति- भास:- कालिदासः-शूद्रकः-भवभूतिः इत्यादयः।
कालिदासस्यत्रीणि
नाटकानि सन्ति- अभिज्ञानशाकुन्तलम्, मालविकाग्निमित्रम्, विक्रमोर्वर्शीयम् च शूद्रकस्य
मृच्छकटिकम्, भवभूतेः मालतीमाधवम्, उत्तररामचरितम्, भीसस्य प्रतिमानाटकम् इत्यादयः
नाट्यसाहित्यस्य
प्राणाः सन्ति ।
नाटकं
पंचमवेदः अपि कथ्यते।
19. अधोलिखितरचनानां लेखकानां नामानि लिखत- ( केवलं पंचानाम् ) 5
(क)
पाषाणीकन्या - चन्द्रशेखरदास वर्मा।
(ख)
योगसूत्रम् - महर्षि पतञ्जलिः।
(ग)
समुद्रसङ्गमः - दारा शिकोहः ।
(घ)
शिवराजविजयम् - पं अम्विकादत्तव्यासः
।
(ङ) कादम्बरी - वाणभट्ट ।
