झारखंड
शैक्षिक अनुसंधान एवं प्रशिक्षण परिषद्, राँची (झारखंड)
Jharkhand
Council of Educational Research and Training, Ranchi
(Jharkhand)
द्वितीय
सावधिक परीक्षा - 2021-2022
Second
Terminal Examination - 2021-2022
मॉडल
प्रश्नपत्र
Model
Question Paper
सेट-2 (Set-2)
|
वर्ग- 12 (Class-12) |
विषय- संस्कृत (Sub- Sanskrit) |
पूर्णांक-40 (F.M-40) |
समय-1:30 घंटे (Time-1:30 hours) |
सामान्य निर्देश-
> यथासंभव परीक्षार्थी
अपने शब्दों में उत्तर दें।
> कुल प्रश्नों की संख्या
19 है।
> प्रश्न 1 से 7 तक अतिलघूतरीय
प्रश्न हैं। इनमें से किन्हीं पाँच प्रश्नों के उत्तर अधिकतम एक वाक्य में दें। प्रत्येक
प्रश्न का मान 2 अंक निर्धारित है।
> प्रश्न 8 से 14 तक लघूतरीयप्रश्न
हैं। इनमें से किन्हीं पाँच प्रश्नों उत्तर दें। प्रत्येक प्रश्न का मान 3 अंक निर्धारित
है।
> प्रश्न 15 से 19 तक दीर्घ उत्तरीय प्रश्न हैं। इनमें से किन्हीं तीन प्रश्नों के उत्तर दें। प्रत्येक प्रश्नों का मान 5 अंक निर्धारित है।
खण्डः (क)
खण्डेऽस्मिन् सर्वे प्रश्नाः समानांकाः। केचन् पञ्चैव प्रश्ना: पूर्णवाक्येन समाधेयाः। 2 x 5=10
1. 'अर्श' इति पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
उत्तर : - ' अर्श ' इति पदं आकाशाय प्रयुक्तम् ।
2. पर्वताः केभिः शङ्कवः कृताः?
उत्तर : - अस्माभि पर्वताः शंकवः कृताः ।
3. कार्य समाप्यैव गृहं प्रत्यागमनम् इति कस्य वैशिष्ट्यम् आसीत्?
उत्तर : - कार्यं समाप्यैव गृहं प्रत्यागमनम् इति दीनबन्धु: श्रीनायारस्थ वैशिष्ट्यम् आसीत् ।
4. श्रीनायारेण प्राप्तस्य पत्रस्य लेखिका का आसीत्?
उत्तर : - श्री नायारेण प्राप्तस्य पत्रस्य लेखिका सुश्री: मेरी आसीत् ।
5. विटपानां मध्यभागे कः स्थितः आसीत?
उत्तर : - वटिपानां मध्यभागे सुमहानअ - श्वत्यदेवः स्थितः आसीत् ।
6. पशुहत्या केषाम् आक्रीडनम्?
उत्तर : - पशुहत्या मनुष्याणां आक्रीडनम् ।
7. योगशास्त्रे कस्य नियमनं प्रतिपादितं वर्तते?
उत्तर : - योगशास्त्रे शरीरस्य मनसः च नियमनं प्रतिपादितं वर्त्तते ।
खण्ड: (ख)
अधस्तनेषु सप्तसमानांकेषु प्रश्लेषु केचन पञ्चैव समाधेयाः। 3x 5=15
8. सन्धि कुरुत-
(क) उत् + चारणम् = उच्चारणम् ( व्यञ्जन संधि)
(ख) मनः + रथः = मनोरथः ( विसर्ग संधि )
(ग) रामस् + षष्ठः = रामष्षष्ठः ( विसर्ग संधि )
9. विच्छेदं कुरुत -
(क) मुनिरिति = मुनिः + इति = मुनि + र् + इति ( रुत्व संधि )
(ख) धेनुर्गच्छति = धेनु: + गच्छति = धेनु + र् + गच्छति (रुत्व संधि)
(ग) कोऽपि = कः + अपि ( विसर्ग संधि )
10. समस्तपदं लिखत -
(क) पञ्चानां वटानां समाहारः = पञ्चवटी ( द्विगु समास )
(ख) यवश्व गोधूमञ्च तन्डुलञ्च = भवगोधूमतन्डुलम् ( समाहार द्वन्द्व )
(ग) हंसी च हंसः च = हंसी (एकशेष द्वन्द्व )
11. विग्रहवाक्यं लिखत-
(क) हरिहरौ = हरिश्च हरश्च (द्वन्द्व समास )
(ख) पञ्चरात्रं = पञ्चानां रात्राणाम् समाहारः ( द्विगु समास )
(ग) सप्तशती = सप्तानां शतानां समाहारः = सप्तशती (द्विगु समास)
12. कोष्ठे प्रदत्तशब्दसाहाय्येन उचितविभक्तिं संयोज्य रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क) बालकः . ....शिक्षकेन...... संस्कृतं पठति। (शिक्षकः)
(ख) ...... मुक्तै.......... हरि भजति। (मुक्तिः)
(ग) ......... क्रोशं......... कुटिला नदी। (क्रोशः)
13. प्रकृतिप्रत्ययौ संयोज्य लिखत-
(क) लघु + तल = लघुता
(क) पठ + क्त = पठितः
(ख) गच्छ + शतृ = गच्छन्
14. उचितं क्रियापदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क) अत्र बहवः वृक्षाः ... सन्ति....I (अस्ति/सन्ति)
(ख) रामस्य द्वौ पुत्रौं .... आस्ताम्....| (आसीत्/आस्ताम)
(ग) आवां पुस्तक..... पठावः........| (पठामः/पठावः)
खण्ड (ग)
अस्मिन् खण्डे पञ्चप्रश्नाः सर्वे समानांकाः च सन्ति। केषांचित् त्रयाणाम् एव उत्तरो लेख्यः। 5x3=15
15. दिनद्वयस्य अवकाशार्थं प्रधानाचार्य प्रति प्रार्थनापत्रं लिखत-
उत्तर : -
सेवायाम्
श्री मन्तः प्राचार्यमदोदयः
+ 2 उच्चत्तर माध्यमिक विद्यालयः
A B C
विषयः - अवकाशार्थं प्रार्थनापत्रम् ।
श्रीमन्तः
सेवायाम् निवेदनं इदं यद् अहम् भवतः विद्यालये द्वादशकक्षायां छात्र / छात्रा अस्मि । अहम् अद्य अकस्मात् ज्वरपीड़ित अस्मि । अत एव विधालयम् आगन्तु सर्वथा असमर्थः अस्ति । कृपया ..... ...... ...... दिनांकात् ... ...... ....... दिनांकपर्यन्त दिनद्वयस्य अवकाशं यच्छन्तु इति ।
अतः आशासे अत्र भवान् मम एतां प्रार्थनां स्वीकृत्य अनुग्रहीष्यति । सविनियं प्रार्थयामि ।
भवदीयः शिष्यः / शिष्या
नाम -
कक्षा -
अनुक्रमांक: -
16. गद्यकाव्यस्य वैशिष्ट्यं वर्णयत-
उत्तर : - गद्यकाव्यानां विधाद्वयम् अस्ति - 1 कथा 2 आख्यायिका । कथा कविकल्पितम् आख्यानम् आधृत्य लिखिता एवं आख्यायिका इतिहासप्रसिद्धकथानकम् आधृत्य लिखिता । बाणस्य कादम्बरी कथा अस्ति , हर्षचरितम् आख्यायिका अस्ति । प्रायेण कथानकानां मूलस्रोतः लोककथा अस्ति । उत्कृष्ट - अलंकृत - भाषा - शैल्या: प्रयोगः यथा पधकाव्ये , अपि अस्ति । गद्यकाव्यं सम्भ्रान्त - उच्च - वीणां कृते लिखितम् । ओजगुणः समासभूयस्त्वम् च गद्स्य जीवितम् इति प्रसिद्धम् अस्ति । लघुता संस्कृतगद्यस्य वैशिष्ट्यम् अस्ति । अत: समासभूयस्त्वं स्वीकृतम् । चूर्णकशैल्या: अपि उदहारणानि प्राप्तन्ते । भाववर्णस्य अभिव्यक्तै: सामर्थ्य संस्कृतगद्ये वर्तते ।
17. अधोश्लिष्टं चित्रम् आधृत्य पञ्चवाक्यानि लिखत-
अस्मिन् चित्रे एका नदी वहति ।
नदी तटे एकः ग्रामः अस्ति ।
एकः पुरुष स्नान करोति ।
एका महिला वस्त्रं प्रक्षालयति ।
ग्रामम् समीप वृक्षाः सन्ति।
नद्याः जलं पीयूपतुल्यं भवति ।
18. मजूषातः उचितं वाक्यं चित्वा संवादं पूरयत-
रामः- त्वं कस्यां कक्षायां पठसि?
श्यामः- . .........अहं द्वादशकक्षायां पठामि........ त्वं कस्यां कक्षायां पठसि?
रामः- अहमपि द्वादशकक्षायां पठामि।
श्यामः- त्वं जानासि वा अस्माकं परीक्षा कदा भविष्यति?
रामः- . ...... श्रूयते यत् मार्चमासे भविष्यति .........।
श्यामः- अहं तु परीक्षेति शब्दं श्रुत्वैव बिभेमि।
रामः- ........माम बिभीहि सिद्धतां कुरु........ ।
|
मञ्जूषा- श्रूयते
यत् मार्चमासे भविष्यति। माम बिभीहि सिद्धतां कुरु। अहं द्वादशकक्षायां पठामि। |
19. मञ्जूषातः उचितपदानि चित्वा कथां पूरयत-
एकः काकः आसीत्। स अतीव (i)..... पिपासु........... आसीत्। स जलम् अन्वेष्टुम् (ii)... इतस्ततः.......... अभ्रमत, परन्तु कुत्रापि जलं न प्राप्तवान्। दैववशात् तेन एकः (iii)...... घटः........... दृष्टः। घटः (iv).... अर्धपूरित........... आसीत्। स्वकीयेन लघुचंचुना स जलं पातुम् (v).... असमर्थवः...........आसीत्। तेन एकः (vi).. उपाय..........चिन्तितः। स एकैकं (vii).. लोष्ठम्...... उत्थाप्य घटे (viii).. अपातयत..........| लोष्ठपातनेन (ix). घटस्य....... जलम् उपरि आगतम्। काकः जलं पीत्वा (x). संतुष्ट:.. अभवत।
|
मञ्जूषा- संतुष्टः,
घटस्य, असमर्थः, इतस्ततः, घटः, पिपासु, अर्धपूरित ,उपायः, अपातयत्, लोष्ठम् |