प्रथमः पाठः वेदामृतम्
1. संस्कृतभाषया उत्तरत
(क) सङ्गच्छध्वम् इति मन्त्रः कस्मात् वेदात् संकलित : ?
उत्तर:
सङ्गच्छध्वम् इति मन्त्रः ऋग्वेदात् संकलित :।
(ख) अस्माकम् आकूतिः कीदृशी स्यात् ?
उत्तर:
अस्माकम् आकूतिः समानी स्यात्।
(ग) अत्र मन्त्रे 'यजमानाय' इति शब्दस्य स्थाने कः शब्दः प्रयुक्त:?
उत्तर:
अत्र मन्त्रे 'यजमानाय' इति शब्दस्य स्थाने 'ऋतायते' शब्दः प्रयुक्तः ।
(घ) अस्मभ्यम् इति कस्य शब्दस्य अर्थ:?
उत्तर:
अस्मभ्यम् इति 'न:' शब्दस्य अर्थ:।
(ङ) ज्योतिषां ज्योतिः कः कथ्यते?
उत्तर:
ज्योतिषां ज्योतिः मन: कथ्यते।
(च) माध्वी: का: सन्तु ?
उत्तर:
माध्वी: ओषधी: सन्तु।
(छ) पृथिवीसूक्तम् कस्मिन् वेदे विद्यते ?
उत्तर:
पृथिवीसूक्तम् अथर्ववेदे विद्यते।
2. अधोलिखितक्रियापदैः सह कर्तृपदानि योजयत
(क)
...देवा: ....... सञ्जानाना: उपासते।
(ख)
....सिन्धव: ...... मधु क्षरन्ति ।
(ग)
मे .....मन: ....... शिवसंकल्पम् अस्तु।
(घ)
.....वयम् ....... शतं शरद:शृणुयाम।
3. शुद्धं विलोमपदं योजयत
जाग्रतः = सुप्तस्य
नः
= वः
दीना: = अदीना:
4. अधोलिखितपदानाम् आशयं हिन्दी भाषया स्पष्टीकुरुत
उपासते,
सिन्धवः, सवितः जाग्रतः पश्येम।
उत्तर:
उपासते = स्वीकार करते हैं।
उप
+ आस् + लट् लकार प्रथम पुरुष बहुवचन।
सिन्धवः = समुद्र या नदियां,
सिन्धु
शब्द से प्रथमा विभक्ति बहुवचन का रूप है।
सवितः = हे सूर्य देव !
संबोधन
में एक वचन का रूप है।
जाग्रत: = जागते हुए का।
जागृ
धातु + शतृ प्रत्यय +पुल्लिंग षष्ठी विभक्ति बहुवचन।
पश्येम = देखें (हम सब )
दृश्
धातु + विधिलिङ्ग लकार उत्तम पुरुष बहुवचन।
5. (क) वेदे प्रकल्पितस्य समाजस्य आदर्श स्वरूपम् पञ्चवाक्येषु चित्रयत।
उत्तर:
1.
सर्वे भवन्तु सुखिनः ।
2.
सर्वे सन्तु निरामया।
3.
अत्र संसारे शुभकर्मनि कार्याणी।
4.
हे सवित: सर्वानि दुरितानि दरिकरोतु।
5.
वयं कर्णभि: भद्रं शृणायाम्।
(ख) मनसः किं वैशिष्ट्यम्?
उत्तर:
मन:
जाग्रत: दूरं गच्छति।
सुप्तस्य
अपि दूरं गच्छति।
मन:
ज्योतिषां ज्योतिः।
मन:
दिव्यगुण्युक्तम् अस्ति।
6. पश्येम, शृणुयाम, प्रब्रवाम, इति क्रियापदानि केन इन्द्रियेण सम्बद्धानि
उत्तर:
पश्येम - नेत्रों।
शृणुयाम - कर्णेन।
प्रब्रवाम - मुखेन।
7. अधोलिखितवैदिकक्रियापदानां स्थाने लौकिकक्रियापदानि लिखित
असति, उच्चरत्, दुहाम्।
उत्तर:
|
वैदिक
क्रियापद |
लौकिक
क्रियापद |
|
असति
- |
भवतु। |
|
उच्चरत्
- |
उदित:
जात:। |
|
दुहाम्
- |
प्रवाहयेत्। |
