झारखंड शैक्षिक अनुसंधान एवं प्रशिक्षण परिषद्, राँची (झारखंड)
Jharkhand Council of Educational Research and Training, Ranch
मॉडल प्रश्नपत्र Model Question Paper
वर्ग- 12 (Class-12) | विषय- संस्कृत (Sub- Sanskrit) | पूर्णांक-40 (F.M-40) | समय-1:30 घंटे (Time-1:30 hours) |
सामान्य निर्देश-
> यथासंभव परीक्षार्थी अपने शब्दों में उत्तर दें।
> कुल प्रश्नों की संख्या 19 है।
> प्रश्न 1 से 7 तक अतिलघूतरीय प्रश्न हैं। इनमें से किन्हीं पाँच प्रश्नों के उत्तर अधिकतम एक वाक्य में दें। प्रत्येक प्रश्न का मान 2 अंक निर्धारित है।
> प्रश्न 8 से 14 तक लघूतरीयप्रश्न हैं। इनमें से किन्हीं पाँच प्रश्नों उत्तर दें। प्रत्येक प्रश्न का मान 3 अंक निर्धारित है।
> प्रश्न 15 से 19 तक दीर्घ उत्तरीय प्रश्न हैं। इनमें से किन्हीं तीन प्रश्नों के उत्तर दें। प्रत्येक प्रश्नों का मान 5 अंक निर्धारित है।
खण्डः (क)
सर्वे
प्रश्ना: समानांका: केषांचित पंचानाम् उत्तराणि पूर्णवाक्येन दीयताम्-- 2+5=10
1.योगसूत्रे कति प्रमाणानि सन्ति? कानि च नामानि ?
उत्तर: योगसूत्रे त्रीणि प्रमाणानि सन्तिातेषां नामानि प्रत्यक्ष-अनुमान-आगमा:
सन्ति।
2. कति यमा: ? नामानि लिखत
उत्तर: पञ्च यमा: सन्ति। तेषां नामानि अहिंसा-सत्य-अस्तेय-ब्रह्मचर्य-अपरिग्रहा:
सन्ति।
3. अश्वत्थमते: मानवा: तृणवत् कम् उपेक्षन्ते ?
उत्तर: अश्वत्थमते: मानवा: तृणवद् स्नेहम् उपेक्षन्ते।
4. सृष्टिधारासु मानवो नाम कीदृशी सृष्टि: ?
उत्तर: सृष्टिधारासु मानवो नाम निकृष्टतमा सृष्टिः।
5.पत्रलेखिका कस्य हस्तयो: अनाथाश्रमं समर्प्य सौप्रस्थानिकी गच्छति?
उत्तर: पत्रलेखिका श्रीनायारस्य हस्तयोः अनाथाश्रमं समर्प्य सौप्रस्थानिकींगच्छति
।
6 'दीनबंधुश्रीनायारः' पाठे बहुदिनेभ्य: स्थगितानां समस्यानां समाधानं कदा जातम्
?
उत्तर: 'दीनबंधुश्रीनायार: 'पाठे बहुदिनेभ्य: स्थगितानां समस्यानां समाधानं
श्रीनायारस्य दायित्वग्रहणस्य एकमासाभ्यन्तरे जातम् ।
7. पर्वता: कति सन्ति ? समुद्रा: कति सन्ति ?
उत्तर: पर्वता: सप्त सन्ति । समुद्रा: सप्त सन्ति।
खण्ड: (ख)
सर्वे
प्रश्ना: समानाङ्काः। केचन पंचैव उत्तरत- 3.5=15
8.सन्धि कुरुत-
(क) दुः+ बलम् = दुर्बलम् ।
(ख) सत् + चरित्र: = सच्चरित्रः।
(ग) क:+अयम् = कोऽयम्।
9.सन्धि-विच्छेदं कुरुत-
(क) निराशा = नि:+ आशा।
(ख) बालोऽस्ति = बाल:+ अस्ति।
(ग) इष्ट: = इष+त:।
10. समस्तपदं लिखत-
(क) मृग: च काक :च = मृगकाकौ।
(ख) कृष्णार्जुनौ = कृष्ण: च
अर्जुन: च।
(ग) शतानाम् अब्दानां समाहार: = शताब्दी।
11. सामासिकं विग्रहं कुरुत-
(क) त्रिभुवनम् = त्रयाणां भुवनानां
समाहारः ।
(ख) कृष्णार्जुनौ = कृष्ण: च
अर्जुन: च।
(ग) पितरौ = माता च पिता च।
12. उचितं विभक्तिं संयोज्य रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क) स: तु ...कर्णेन........... बधिरः। (कर्ण)
(ख) ....तडागं.............. परित: पशव: सन्ति। (तडाग)
(ग) धिक .....मुर्खम्...........| ( मूर्ख)
13.प्रत्ययं संयोज्य वियोज्य वा लिखत-
(क) समाज+ठक = सामाजिकः।
(ख) लघु + त्व = लघुत्वम्।
(ग) पठनीयम् = पठ् + अनीयर् ।
14. उचितं विकल्पं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क) अहं श्व: दिल्लीनगरं .....गमिष्यामि......... I
(गच्छामि / गमिष्यामि )
(ख) बालिका: सुष्ठ ..नृत्यन्ति.........। (नृत्यन्ति / नृत्याम:)
(ग) अश्वा: तीव्र ...धावन्ति.......। (धावति / धावन्ति )
खण्ड-ग
सर्वे
प्रश्नाः समानाङ्काः। केषांचित् त्रयाणाम् एव उत्तरो लेख्यः। 5*3= 15
15. दिनद्वयस्य अवकाशार्थं स्वप्राचार्य प्रति एक प्रार्थना-पत्रं लिखत-
उत्तर: सेवायाम्
प्राचार्य महोदयः
रा० कृ0+2 उच्च विद्यालय,
गोपीकांदर।
विषय: - दिनद्वयस्य अवकाशार्थम् प्रार्थनापत्रम् ।
महोदयः,
सविनयं निवेदयामि यत् अहं भवतां विद्यालये द्वादशकक्षायां पठामि। गत दिवसात्
अहं तीव्र ज्वरेण पीड़ित: अस्मि। अस्मात् कारणात् विद्यालयं आगन्तुम् असमर्थ: अस्मि।
अतः दिनद्वयस्य 18/01/2021 दिनांकत: 19/01/2021 यावत् अवकाशं स्वीकृत्य भवन्तः माम्
अनुग्रह्णन्तु ।
भवतां
आज्ञाकारी शिष्यः
दिनांक- 16/01/2021। नाम - गोपाल:
क्रमांक-1
16. चित्रं दृष्ट्वा पंचवाक्यानि रचयत-
1) इदं चित्रं कूपस्य अस्ति।
3) अस्मिन् चित्रे वृक्षा: सन्ति।
2) अस्मिन् चित्रे गृहाणि सन्ति।
4) अस्मिन् चित्रे जन: स्नाति।
5) अस्मिन् चित्रे जन: वस्त्रं प्राक्षालयति।
17. मंजूषात: उचितानि वाक्यानि चित्वा वार्तालाप पूरयत-
शिवम्- किं त्वं संस्कृतं पठसि ?
शुभम्- (i). ...अहं संस्कृतं पठामि............।
शिवम्- संस्कृतं पठनेन को लाभ:?
शुभम् –(ii). .....संस्कृतं पठनेन
बहव: लाभा: सन्ति..........।
शिवम्-किं संस्कृतं अतीव कठिनं अस्ति ?
शुभम्-(iii)......न अति सरलम् अस्ति.......।
शिवम्- मित्र ! संस्कृतभाषा मधुरा अस्ति।
शुभम्- (iv) ..... संस्कृतं सर्वासु
भाषासु मधुरा अस्ति.....।
शिवम्- जानामि मित्र! अहम् अपि संस्कृतं पठिष्यामि।
शुभम्- (v) ...साधु! संस्कृतं
विना भारतं ज्ञातुं न शक्यते.......।
मंजूषा-
✒️ साधु! संस्कृतं विना भारतं ज्ञातुं न शक्यते ।
✒️ संस्कृतं सर्वासु भाषासु मधुरा अस्ति।
✒️ आम्,अहं संस्कृतं पठामि ।
✒️ संस्कृतं पठनेन बहव: लाभा: सन्ति।
✒️ न अति सरलम् अस्ति।
18. मंजूषात: उचितसंकेतेन अधोलिखितां कथां पूरयित्वा पुनःलिखत-
एक: यात्री अतीव पिपासात: आसीत्। वृक्षस्य (i). ...अधः..........स्थित्वा स: परित: अपश्यत्। एकस्मिन् क्षेत्रे कश्चित् कृषक: कूपात्
जलम् आदाय क्षेत्र सिंचति स्म । यात्री झटिति (ii). ...उत्थाय............ तब अगच्छत् जलं च अयाचत्। कृषक: जलं निष्कास्य पथिकाय दतवान्।
पथिक: अवदत्- "अहो !एतत् जलं तु (iii) .......अमृततुल्यम्.... अस्ति"।
कृषक: अवदत्- आम्, एवं जनाः कथयन्ति। “किं भवता जलं न पीतम्?” अपृच्छत् पथिक:। कृषक:
अवदत्- “एतस्य कूपस्य निर्माणार्थं मया ऋणं स्वीकृतम् आसीत्। यावत् तत् न प्रददामि
(iv) ....तावत्........एतस्य
जलस्य उपरि नास्ति में अधिकार:इति पथिक: विस्मित: भूत्वा अचिन्तयत्- अस्मिन् भौतिके
युगे अनेन सदृश: (v). ...पवित्रात्मा.........नूनं दुर्लभः।
|
मंजूषा- अमृततुल्यम्, पवित्रात्मा, अधः, उत्थाय, तावत् |
19. 'नाटकम्' इति विधाया: वैशिष्टयं प्रतिपादयत।
उत्तर: संस्कृतनाटकानांप्रमुखा: विशेषता:
1) नाटकस्य इतिवृत्तं इतिहासपुराणप्रसिद्धं स्यात् ।
2) नाटकानाम् आरम्भ: मंगलाचरणेन नान्द्या वा भवति।
3) मुखादिपञ्चसन्धियुक्तं भवति।
4) नाटकं रूपकस्य दशभेदेषु विशिष्टं भवति।
5) संस्कृतनाटकानि प्रायः सुखान्तानि भवन्ति।
6) नाटकानां प्रधानरस: श्रृंगार: वीर: वा भवति।
7) संस्कृतनाटकेषु न्यूनतमा: पञ्च, अधिकाधिका: च दश अंकाः भवन्ति ।
8) विदूषकस्य कल्पना संस्कृतनाटकानां मौलिकविशेषता अस्ति । अयं पात्र: हास्योत्पादकं
पात्रं भवति।
9) नाटकानां समाप्ति: भरतवाक्येन भवति । यत्र प्रधानपात्रं देशस्य समाजस्य च
उन्नते: कामनां करोति।
10) प्रमुखनाटकानि सन्ति- महाकविभासः - स्वप्रवासवदत्तम् , दूतवाक्यम्
प्रतिमानाटकम् , उरुभंगम् च । शूद्रक: - मृच्छकटिकम् ।
कालिदासः - अभिज्ञानशाकुंतलम् । भवभूति - उत्तररामचरितम् ।
विशाखादत्तः - मुद्राराक्षस ।
Useful Link 
Class 9th & 10th | |
Class 11th & 12th | |
Economics | |
Class 11th Model Question Solution | |
Class 12th Model Question Solution | |
Quiz | |
JAC Exam. Question & Solution | |
NEWS | |
TGT-PGT-JPSC | |
प्रपत्र | |
JAC BOARD | |
Online Test | |
YouTube |
