झारखण्ड शैक्षिक अनुसंधान एवं प्रशिक्षण परिषद् राँची, झारखण्ड
मॉडल प्रश्न पत्र (विषयनिष्ठ)
सामान्य-निर्देशाः :-
1. सर्वेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृते एव कर्त्तव्याणि-
2. सर्वेषां प्रश्नानाम् संख्या 19 अस्ति ।
3. प्रश्न संख्या 1 तः 7 पर्यन्तम् अति- लघूत्तरीयाः प्रश्नाः सन्ति । अस्य कृते 2-2 अंक निर्धारितौ स्तः । केचन पंच प्रश्नान् उत्तरत।
4. प्रश्न संख्या 8तः 14 पर्यन्तम् लघूत्तरीयाः प्रश्नाः सन्ति । अस्य कृते 3-3 अंका: निर्धारिता: । केचन पंचैव प्रश्नाः समाधेयाः ।
5. प्रश्न संख्या 15तः 19 पर्यन्तं दीर्घत्तरीयाः प्रश्नाः सन्ति अस्य कृते 5-5 अंकाः निर्धारिताः केचन त्रयैव प्रश्नान् उत्तरत।
खण्ड क
अपठितावबोधनम्
सर्वेप्रश्ना: समानांका:। केचन
पंचैव पूर्णवाक्येन उत्तरत- 2*5=10
1. पृथिव्याः सप्तपुटानां
नामानि कानि सन्ति?
उत्तर: पृथिव्या: सप्तपुटानां
नामानि सन्ति- अतल - वितल - सुतल - तलातल - रसात्तल - महातल - पातालाख्यानि ।
2. 'कुर्शी' इति पदं कस्मिन्नर्थे
प्रयुक्तम्?
उत्तर : - ' कुर्शी ' इति
पदं स्वगीभूम्यर्थे प्रयुक्तम् ।
3. श्रीनायारः स्ववेतनस्य
अर्धाधिकं भागं कुत्र प्रेषयति स्म ?
उत्तरः श्रीनायारः स्ववेतनस्य अर्धाधिकं भागं केरल प्रेषयति
स्म।
4. अनाथाश्रमे के लालिता:
पालिताश्च भवन्ति ?
उत्तर : - अनाथाश्रमे अनाथशिशवः
लालिताः पालिताश्च भवन्ति ।
5. मनुष्याणां हिंसावृत्ति:कीदृशी
?
उत्तर : - मनुष्याणा हिंसावृतिः
निरवधिः ।
6. पशुहत्या केषाम् आक्रीडनम्
?
उत्तरः पशु हत्या मुनुष्याणां
आक्रीडनम् ।
7. योगाङ्गानि कानि ?
उत्तर :- योगस्य अष्टौ अंगानि यम - नियम - आसन - प्राणायाम् - प्रत्याहार - धारणा - ध्यान - समाधयः सन्ति ।
खण्ड ख
सर्वेप्रश्ना: समानाङ्काः। केचन्
पंचैव उत्तरत- 3*5=15
8.सन्धिं कुरुत-
(क) सत्+जन: = सज्जनः
(ख) क: + अपि = कोडपि
(ग) नि:+ जन: = निर्जन:
9. विच्छेदं कुरुत
(क) दुर्जन: = दुः + जनः
(ख) संसार: = सम् + सारः
(ग) उच्चारणम् = उत् + चारणम्
10. समस्तपदं लिखत-
(क) त्रयाणां लोकानां समाहार:
= त्रिलोकी
(ख) रामःच लक्ष्मण:च = रामलक्ष्मणौ
(ग) पंचानां पात्राणां समाहारः
= पञ्चपात्रम्
11. सामासिकविग्रहं कुरुत-
(क) मातापितरौ = माता च पिता च
(ख) चतुर्युगी = चतुर्णा युगानां समाहारः
(ग) सप्तपदी = सप्तानां पदानां समाहारः
12. उचितं विभक्तिं संयोज्य रिक्तस्थानानि
पूरयत-
(क) भिक्षुकः ... पादेन........ खंज: (पाद)
(ख) .. विद्यालयम्............. उभयत: वृक्षा: सन्ति।(विद्यालय)
(ग) ... मोहनाय......... मिष्टान्नं रोचते।(मोहन)
13.प्रत्ययं संयोज्य वियोज्य
वा लिखत-
(क) अर्थ+ ठक = आर्थिक
(ख) महत् + त्व = महत्वम्
(ग) दर्शनीयम् = दृश् + अनीयर्
14. उचितक्रियापदैःरिक्तस्थानानि
पूरयत-
(क) स: कन्दुकेन .. क्रीडति............. । (क्रीडति/क्रीडन्ति)
(ख) वयं ग्राम .. गच्छामः............... । (गच्छामि/गच्छाम:)
(ग) राजा दशरथस्य चत्वारःपुत्रा:.
... आसन्..........। (आसन्/आसीत्)
खण्ड ग
सर्वेप्रश्ना: समानाङ्काः।
केषांचित् त्रयाणां प्रश्नानाम् उत्तरं दीयताम्- 5*3=15
15.चित्रं दृष्ट्वा पंचवाक्यानि रचयत-
इदं चित्रं उद्यानस्य अस्ति
।
अस्मिन् चित्रे वृक्षाः सन्ति
।
अस्मिन चित्रे द्वौ बालको
स्तः ।
अस्मिन चित्रे एका बालिका
अस्ति ।
अस्मिन चित्रे सर्वे पौधारोपणस्य
कार्य कुर्वन्ति ।
16. विलम्बशुल्कदण्डक्षमार्थं
स्वप्राचार्य प्रति आवेदन-पत्रं लिखत-
उत्तर :- सेवायाम्
प्राचार्य महोदय:
+ 2 उच्च विद्यालय गोपीकान्दरम्
दुमका
विषय : - विलम्बशुल्कदण्डक्षमार्थं
आवेदनपत्रम् ।
महोदय :
सविनयं निवेदयामि यत् अहं भवतां विद्यालये
द्वादश कक्षायां पठामि । अहं एकः अतिनिर्धन: धात्र : अस्मि । मम जनकस्य आर्थिक स्थिति
शोचनीया अस्ति । अहं बिलम्बशुल्कदातुं असमर्थः अस्मि । अतः विलम्बशुल्कमुक्तं कृत्वा
भवन्तः माम अनुग्रहन्तु ।
दिनांकात्
..../..../......... भवतां आज्ञाकारी शिष्य:
नाम :- /अनुक्रमांक/ वर्ग
17. मंजूषात: उचितानि वाक्यानि
चित्वा वार्तालापं पूरयत-
रमेश:-- त्वं कुत्र गच्छसि
?
प्रिया- (i). अहं पाठशालां गच्छामि
रमेश:- तव पाठशालायां कति
शिक्षका:?
प्रिया- (ii) मम पाठशालां सप्तदश शिक्षिका सन्ति
रमेश:- शिक्षकानां व्यवहारः
कीदृश:?
प्रिया- (iv). तेषां व्यवहारः स्नेहशीलः
रमेश:- अहम् अपि तत्रैव अध्येतुम्
इच्छामि ।
प्रिया- (v)- अवश्यमेव ।
|
मंजूषा- -तेषां व्यवहार: स्नेहशील:। -अवश्यमेव। -मम पाठशालायां सप्तदश
शिक्षका: सन्ति। -अहं पाठशालां गच्छामि | |
18. मंजूषात: उचितसंकेतेन
अधोलिखितां कथां पूरयित्वा पुनः लिखत-
पुरा गोदावरीतीरे एक: विशाल: वटवृक्षःआसीत् ।तत्र विविधा: खगाः नीडनिर्माणं कृत्वा वसन्ति स्म। प्रातः उत्थाय ते
भोजनार्थं गत्वा रात्रौ प्रत्यावर्तन्ते स्म । एकदा कश्चन व्याधः आगत्य बहून तण्डुलान विकीर्य जालं प्रासारयत् ।सायं चित्रग्रीवनामा कश्चन कपोतराज स्वगणेन साकं तत्र समागत:, जाले बद्धा:च |
|
मंजूषा- व्याधः, वटवृक्ष:, कपोतराज:, खगाः, तण्डुलान्। |
19. गद्यकाव्यस्य वैशिष्ट्यं
प्रतिपादयत-
उत्तर : गयकाव्यस्य प्रमुखा
: विशेषता -
- धन्दोरहिता रचना गद्यं
कथ्यते ।
- संस्कृतस्य गयसाहित्यम्
अत्यतं प्राचीनं अस्ति ।
- संस्कृत गद्यसाहित्ये समासशशैल्या
: आधिक्यं भवति '
- ओजः संस्कृत गद्यस्य प्राणः
_ संस्कृत गद्यसाहित्यस्य
कथनाकानां मूलं लोककथा: सन्ति ।
- गद्यस्य भेदद्वयस्य मन्यते
- कथा आख्यायिका: च ।
- कथाया: कथानकं काल्पनिकं
भवति ।
- आख्यायिका: कथानकं ऐतिहासिकं
भवति ।
- गद्यस्य विषये प्रसिद्धं
अस्ति यत् - गद्यं कवीनां निकषं वदन्ति ।
- प्रमुखगद्य काव्यानि सन्ति सुबंधु - वासवदता, दण्डी - दशकुमारचरितम्, वाणभट्ट न कादम्बरी, हर्षचरितं , च अंबिकादत्त व्यास - शिवराजविजयम्
