नवमः
पाठः विज्ञाननौका
1.
संस्कृतेन उत्तरं दीयताम्
(क) एषा गीतिका कस्मात् पुस्तकात् संगृहीता?
उत्तर:
एषा गीतिका 'तदेव गगनं सैव धरा' इति कविता संग्रहात् सङ्गृहीता ।
(ख) अस्या: गीतिकाया: लेखकः कः ?
उत्तर:
अस्याः गीतिकायाः लेखकः प्रो. श्रीनिवासरथः अस्ति ।
(ग) अत्र का दरिद्रीकृता?
उत्तर:
अत्र संस्कृतोद्यान-दूर्वा दरिद्रीकृता ।
(घ) निष्कुटेषु का आहिता?
उत्तर:
निष्कुटेषु कण्टकिन्याहिता।
(ङ) वाटिकायोजनायां केषां कासां च रक्षा न कृता?
उत्तर:
वाटिकायोजनायां पुष्पितानां लतानां रक्षा न कृता ।
(च) राजनीति - श्मशानेषु किं न ज्ञायते ?
उत्तर:
राजनीतिश्मशानेषु के कथं कुत्र वा क्रन्दनं कुर्वते इति न ज्ञायते।
(छ) मानवानां कृते वर्त्तमान स्थितिः कीदृशी संलक्ष्यते ।
उत्तर:
मानवानां कृते वर्तमानस्थितिः प्रत्यहं दुर्निमित्तैव संलक्ष्यते ।
(ज) आधुनिकयुगे कस्याः अवलम्बः न चिन्त्यते?
उत्तर:
आधुनिकयुगे स्वार्थरक्षालम्बोऽपि न चिन्त्यते।
(झ) विश्वशान्तिप्रयत्नेषु का उपास्यते ?
उत्तर:
विश्वशान्तिप्रयत्नेषु विश्वसंहारनीतिरूपास्यते।
(ञ) जनैः अहर्निशं का सेव्यते?
उत्तर:
जनै: अहर्निशं यन्त्रमुग्धान्धता सेव्यते।
2.
रिक्तस्थानानि पूरयत
(क)
ज्ञानगङ्गा ....विलुप्तेति........ नालोक्यते?
(ख)
के कथं कुत्र वा ....क्रन्दनं.....कुर्वते?
(ग)
यत्र कुत्रापि ...शान्तिः.....समुद्रीक्ष्यते ।
(घ)
गोपनीयायुधानां ....कथा......श्रूयते ।
(ङ)
भूतले ...जीवरक्षा.....परिक्षीयते।
3.'संस्कृतोद्यानदूर्वा
........निर्मिता' अस्य श्लोकस्य आशय: हिन्दीभाषया स्पष्टीक्रियताम्
उत्तर:
हमने स्वयं ही संस्कृत भाषा एवं साहित्य के उद्यान की (दूर्वा) दूब को गरीब बना दी
है अर्थात् उसे सुखा दिया है। जो घरों में छोटी-छोटी बगीचियाँ हैं, वाटिकायें हैं उनमें
नागफनी आदि कैक्टस (काँटेदार पौधे) लगा दिये हैं। फूलों से लदी हुई लताओं की रक्षा
करने में हम असफल रहे परन्तु विशाल वाटिकाओं की योजना का निर्माण कर लिया गया है। आशय
यह है कि जो वर्तमान में अच्छा उपलब्ध था उसकी तो हम रक्षा नहीं कर पा रहे हैं तथा
भविष्य के लिए बड़ी-बड़ी योजनाअएँ अवश्य बनाई जा रही है।
4.
अधोलिखितपदानां संस्कृतवाक्येषु प्रयोगं कुरुत
ज्ञानगङ्गा, ज्ञायते, शान्तिः, विद्योतते, संदृश्यते जीवरक्षा, विक्रीयते।
उत्तर:
ज्ञानगङ्गा
= अद्य शनैः शनैः ज्ञानगङ्गा विलुप्यते ।
ज्ञायते
= वर्तमान समये संस्कृतिविषये अल्पमपि न ज्ञायते।
शान्तिः
= अद्य विश्वेऽस्मिन् शान्तिः न दृश्यते।
विद्योतते
= सर्वनाशार्थविद्यैव विद्योतते ।
संदृश्यते
= गोपनीयायुधानां प्रतिस्पर्धायां शान्त्याशा संदृश्यते
।
जीवरक्षा
= पृथिव्यां जीवरक्षा करणीया ।
विक्रीयते
= अद्य काव्यसङ्कीर्तनं विक्रीयते।
5.
'वर्तमान ............ समायोज्यते' अस्य श्लोकस्य अन्वयं कुरुत
उत्तर:
अन्वयः–
मानवानां
कृते वर्तमान स्थितिः प्रत्यहं दुःनिमित्ता एव संलक्ष्यते । यत्र कुत्रापि शान्तिः
सम् उद्वीक्ष्यते तत्र विध्वंसबीजं सम् आयोज्यते।
6.
अधोलिखितपदेषु सन्धिं सन्धिच्छेदं वा कुरुत
विलुप्तेति, कण्टकिनी + आहिता, प्रत्यहं, बत + अस्तं, अन्तरिक्षे +
अनुसन्धीयते, यथोपास्यते।
उत्तर:
विलुप्तेति = विलुप्ता
+ इति
कण्टकिनी+आहिता = कण्टकिन्याहिता
प्रत्यहं = प्रति
+ अहम्
बत+अस्तं = बतास्तम्
अन्तरिक्षे
+अनुसन्धीयते = अन्तरिक्षेऽनुसन्धीयते
यथोपास्यते = यथा + उपास्यते
