प्रश्न बैंक - सह - उत्तर पुस्तक (Question Bank-Cum-Answer Book)
Class - 12
Sanskrit
द्वितीयः पाठः रघुकौत्ससंवादः
संस्कृतभाषया उत्तरत-
(क) कौत्सः कस्य शिष्यः आसीत् ?
उत्तर-
वरतन्तोः ।
(ख) रघुः कम् अध्वरम् अनुतिष्ठति स्म ?
उत्तर-
विश्वजित् ।
(ग) कौत्सः किमर्थ रघुं प्राप ?
उत्तर-
धनं याचितुम् ।
(घ) मंत्रकृताम् अग्रणी कः आसीत्?
उत्तर-
वरतन्तुः ।
(ड.) कौत्सस्य गुरुः गुरूदक्षिणात्वेन कियद्धनम् देयमिति आदिदेश?
उत्तर
- चतुर्दशकोटिः धनम् ।
पठितावबोधनम्
तमध्वरे
विश्वजिति क्षितीशं,
निःशेषविश्राणितकोषजातम्
।
उपातविद्यो
गुरुदक्षिणार्थी,
कौत्सः
प्रपेदे वरतन्तु शिष्यः ।।
उपर्युक्तं पद्याशं पठित्वा एतदाधारितप्रश्नाननामुतराणि यथानिर्देशं
लिखत-
(क)
एकपदेन उतरत
1. वरतन्तोः शिष्यः कः अस्ति?
उत्तर-
कौत्सः
2. क्षितीशः कस्मिन् समग्रकोषं दत्तवान् ?
उत्तर-
विश्वजिति अध्वरे ।
(ख)
पूर्ण वाक्येन उत्तरत-
कौत्सः कीदृशस्य क्षितीशस्य समीपे गतवान् ?
उत्तर
- कौत्सः विश्वजिति अध्वरे निःशेषविश्राणितकोषजातस्य क्षितीशस्य समीपे गतवान् ।
विकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चिनुत
1. 'विश्वजित्' इति विशेषणस्य विशेष्यपदं किम् ?
(अ)
अध्वरे
(ब)
निःशेष
(स)
क्षितीशम्
(द)
कौत्सः
उत्तर-
अ. अध्वरे
2. 'प्रपेदे' इति क्रियापदस्य पद्यांशे कर्तृपदं किम् ?
(अ)
कोषजातम्
(ब)
तम्
(स)
कौत्सः
(द)
क्षितीश
उत्तर-
स. कौत्सः
3. अस्मिन् पद्ये 'तम्' इति सर्वनामपदस्य संज्ञा पदम् किम?
(अ)
अध्वर
(ब)
क्षितीशम्
(स)
कौत्सः
(द)
वरतन्तुशिष्यः
उत्तर-
ब. क्षितीशम्
4. 'यज्ञे' इत्यर्थ पदस्य अत्र कः पर्यायः ?
(अ)
निःशेषे
(ब)
क्षितीशम्
(स)
विश्वजिति
(द)
अध्वरे
उत्तर-
द. अध्वरे
पठितावबोधनम्
कार्यम्
सर्वत्र
नो वार्तम वेहि राजन् !
नाथे
कुतस्त्वय्यशुभं प्रजानाम् ।
सूर्ये
तपत्यावरणाय दृष्टेः
कल्पेत
लोकस्य कथं तमिस्रा ।
(क.)
एकपदेन उत्तरत-
1. नाथे सति केषाम् अशुभं न भवति ?
उत्तर-
प्रजानाम्
2. तमिस्रा कस्य दृष्टि अवरूद्धं करोति ?
उत्तर-
लोकस्य
ख.
पूर्णवाक्येन उत्तरत-
1. सूर्ये तपति किं भवति ?
उत्तर-
- सूर्ये तपति अंधकारः लोकस्य दृष्टिम् अवरोद्धुं न शक्नोति ।
ग.
विकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चिनुत
1. 'सूर्ये' इत्यस्य क्रियापदं किमस्ति ?
(अ)
कल्पेत
(ब)
तपति
(स)
अवेहि
(द)
आवरणाय
उत्तर-ब.
तपति
2. 'त्वयि' इति सर्वनामपदं कस्मै प्रयुक्तम् ?
(अ)
कौत्साय
(ब)
सूर्याय
(स)
अंधकाराय
(द)
रघवे
उत्तर-
द. रघवे
3. 'शुभम्' इत्यस्य पद्यांशे विलोमपदं किम् ?
(अ)
अशुभम्
(ब)
अमंगलम्
(स)
आवरणम्
(द)
तमिस्रा
उत्तर-
अ. अशुभम्
4. 'अंधकारः' इत्यस्य पद्यांशे पर्यायपदं किम् ?
(अ)
आवरणम
(ब)
दृष्टेः
(स)
तमिस्रा:
(द)
कल्पेत
उत्तर-स.
तमिस्राः
"सर्वत्र
नो वार्तम वेहि राजन्
नाथे
कुतस्त्वय्यशुभं प्रजानाम् ।
सूर्ये
तपत्यावरणाय दृष्टे
कल्पेत
लोकस्य कथं तमिस्रा ।। "
उपर्युक्त पद्याशं आधृत्य अन्वयं निर्माणं कुरूत-
अन्वय-
राजन् ! त्वम् सर्वत्र नः वार्तम् अवेहि । त्वयि
नाथे
सति प्रजानां अशुभं कुतः ? सूर्ये तपति सति तमिस्रा
लोकस्य
दृष्टे आवरणाय कथं कल्पेत ।
मंञ्जूषायाः
सहायतायाः अन्वयं पूर्ति कुरूत-
मंजूषा
- प्रजानाम् , लोकस्य, सर्वत्र, तपति
अन्वय-
राजन् त्वम -------नः वार्तम् अवेहि ।
त्वयि
नाथे सति----------अशुभम् कुतः ?
सूर्ये
----------सति तमिस्रा -------दृष्टेः
आवरणाय
कथं कल्पेत् ।
उत्तर-
सर्वत्र, प्रजानाम्, तपति, लोकस्य
अधोलिखितरचनानाम्
लेखकानां नामानि लिखतः-
रचना
रचनाकाराः
(क)
पंचतंत्रम् - विष्णु शर्मा
(ख)
रामायणम् - महर्षि वाल्मीकिः
(ग)
मुद्राराक्षसम् - विशाखदत्तः
(घ)
अभिज्ञानशाकुन्तलम् - महाकविः कालिदासः
(ड़)
महाभारतम् - महर्षि वेदव्यासः
(च)
हितोपदेशम् - नारायणपण्डितः
(छ)
शिवराजविजयम् - अम्बिकादत्तः व्यासः
(ज)
रघुवंशम् - महाकविः कालिदासः
(झ)
शिशुपालवधम् - महाकविः माघः
(ञ)
किरातार्जुनीयम् - महाकविः भारविः
(ट)
नीतिशतकम् - भर्तृहरिः
(ठ)
ऋतुसंहारम् - महाकविः कालिदासः
(ड)
गीतगोविन्दम् - जयदेवः
(ढ)
कादम्बरी - बाणभट्टः
(ण)
दशकुमारचरितम् - दण्डी:
(त)
बुद्धचरितम् - अश्वघोषः
(थ)
मृच्छकटिकम् - शूद्रकः
(द)
महावीरचरितम् - भवभूतिः
(ध)
उत्तररामचरितम् - भवभूतिः
(न)
वेणीसंहार - भट्टनारायणः
( प ) शुकनासोपदेशः - बाणभट्टः
JCERT/JAC प्रश्न बैंक - सह - उत्तर पुस्तक (Question Bank-Cum-Answer Book)
विषयानुक्रमणिका
क्रम. | पाठ का नाम |
प्रथमः पाठः | |
द्वितीयः पाठः | |
तृतीयः पाठः | |
चतुर्थः पाठः | |
पंचमः पाठः | |
षष्ठः पाठः | |
सप्तमः पाठः | |
अष्टमः पाठः | |
नवमः पाठः | |
दशमः पाठः | |
एकादशः पाठः | |
द्वादशः पाठः | |
त्रयोदशः पाठः | |
चतुर्दशः पाठः | |
