प्रश्न बैंक - सह - उत्तर पुस्तक (Question Bank-Cum-Answer Book)
Class - 12
Sanskrit
अष्टम : पाठः भू-विभागाः
1. संस्कृतेन उत्तरं दीयताम् -
(क) पृथिव्याः कति भेदाः ?
उत्तर
- सप्तभेदाः ।
(ख) पर्वताः कति सन्ति ?
उत्तर-
सप्त ।
(ग) समुद्राः कति सन्ति ?
उत्तर
- सप्त ।
(घ) 'अर्श' इति पदं कस्मै प्रयुक्तम् ?
उत्तर
- आकाशाय
(ड.) 'कुर्शी' इति पदं कस्मिन् अर्थे प्रयुक्तम् ?
उत्तर
- स्वर्गभूम्यर्थं ।
(2)
अधोलिखितानां पदानां सन्धि-विच्छेदं कुरुत
क. समुद्रोऽपि - समुद्रः
+ अपि
ख.
पुटान्युच्यन्ते - पुटानि + उच्यन्ते
ग.
स्वर्गस्योपरि - स्वर्गस्य + उपरि
(3)
अधोलिखितानां पदानां पर्यायवाचीपदानि लिखत -
क.
पृथ्वी - भू, भूमिः, धरा, वसुन्धरा, वसुधा
ख.
पर्वतः - गिरिः,
नगः, महीधरः, अचलः,
ग.
समुद्रः - जलधि, सागरः, पयोनिधिः,
घ.
गगनम् - आकाशः, नभः,
ड.
स्वर्गः - दिवम्, द्युलोकः, नाकम्
पठितावबोधनकार्यम्-
(4)
अथ पृथ्वी निरूपणम् - पृथिव्याः सप्तभेदाः । ते च भेदाः सप्तपुटान्युच्यन्ते ।
तानि
च पुटानि - अतल- वितल सुतल - तलातल - रसातल
- पातालारव्यानि ।
अस्मन्मतेऽपि
सप्तभेदाः । यथाऽस्मद्वेदे श्रूयते परमेश्वरो यथा सप्तगगनानि तट्टत् पृथिव्याः सप्तविभागान्
कृतवान् ।
उपर्युक्तं
गद्यांशं पठित्वा एतदाधारितप्रश्नानाम् उतराणि यथानिर्देशं लिखत -
क.
एकपदेन उत्तरत -
(i) पृथिव्याः कति भेदाः सन्ति ?
उत्तर
- सप्त
(ii) कः सप्तगगनानि कृतवान् ?
उत्तर
- परमेश्वरः
ख.
पूर्णवाक्येन उत्तरत -
(i) कानि सप्तपुटानि सन्ति ?
उत्तर
(प) सप्तपुटानि सन्ति- 'अतल- वितल - सुतल - तलातल - रसातल' महीतल-पातालाख्यानि ।
ग.
प्रदतविकल्पेभ्यः उत्तरं चित्वा लिखत -
(i) 'गगनानि' इति विशेष्यपदस्य विशेषणं किम् ?
(अ.)
यथा
(ब.)
सप्त
(स.)
परम
(द)
अस्मद
उत्तर
- ( ब .) सप्त
(ii) 'तानि' इति सर्वनामपदस्य अत्र संज्ञापदं किम् ?
(अ.)
भेदाः
(ब.)
गगनानि
(स.)
आख्यानि
(द)
पुटानि
उत्तर-
(द.) पुटानि
(iii) 'कृतवान्' इति क्रियापदस्य अत्र कर्तृपदं किम् ?
(अ.)
परमेश्वरः
(ब.)
पृथिव्याः
(स.)
भेदाः
(द)
तट्टत्
उत्तर-
(अ.) परमेश्वरः
(iv) 'नामानि' इत्यर्थे अत्र कः पर्यायः ?
(अ.)
पुटानि
(ब.)
गगनानि
(स.)
आख्यानि
(द)
विभागान्
उत्तर-
(स.) आख्यानि
(5.)
अधोलिखितवाक्येषु रेखांकितपदानां विलोमार्थकपदानि लिखत -
(i) तान् 'स्वर्गः' इति वदन्ति ?
उत्तर-
नरकः
(ii)
स्वर्गस्य मनः आकाशं जानाति ?
उत्तर-
पातालम्
(iii) समुद्रेभ्यः उपरि तिष्ठन्ति ?
उत्तर-
अधः
(iv) सः नरकः इति वदन्ति ।
उत्तर-
स्वर्गः
(v) भगवद्वाक्यानि समाप्तानि न भवन्ति ।
उत्तर-
आरम्भाणि ।
(vi) भू-विभागाः इति पाठः कस्मात्' ग्रन्थात् सङ्कलितः, कश्चास्य लेखकः
?
उत्तर-
इति पाठः समुद्रसंगमः इति ग्रन्थात् संकलितः । अस्य ग्रंथस्य लेखकः दाराशिकोहः आसीत्
।
(कारक
- उपपद - विभक्तिः)
अधोलिखितवाक्यानां समुचितविभक्तेः चयनकृत्वा रिक्तस्थानानि पूरयत -
(1) राकेशः.........काणः अस्ति ।
(क)
नेत्रम
(ख)
नेत्रयोः
(ग)
नेत्रात्
(घ)
नेत्रेण
उत्तर-
(घ) नेत्रेण
(2) ........... तापसः ।
(क)
जटया
(ख)
जटायाः
(ग)
जटाभिः
(घ)
जटाम्
उत्तर-
(ग) जटाभिः
(3) धनिकः......... भोजनं ददाति ।
(क)
भिक्षुकाय
(ख)
भिक्षुके
(ग)
भिक्षुकम्
(घ)
भिनुकस्य
उत्तर
(क) भिक्षुकाय
(4) श्री ............नमः ।
(क)
गणेशम्
(ख)
गणेशाय
(ग)
गणेशेन
(घ)
गणेशस्य
उत्तर
(ख ) गणेशाय
(5) ............. मोदकं रोचते ।
(क)
बालकाय
(ख)
बालकम्
(ग)
बालकान्
(घ)
बालकानाम्
उत्तर-
(क) बालकाय
(6) ........... स्पृहयति ।
(क)
पुष्पाणि
(ख)
पुष्पात्
(ग)
पुष्पेषु
(घ)
पुष्पेभ्यः
उत्तर-
(घ) पुष्पेभ्यः
(7) ........... स्वस्ति ।
(क)
प्रजाम
(ख)
प्रजास्य
(ग)
प्रजाभ्यः
(घ)
प्रजे
उत्तर-
(ग) प्रजाभ्यः
(8) अलं ............. ।
(क)
कोलोहल
(ख)
कोलाहलम्
(ग)
कोलाहलेन
(घ)
कोलाहलात्
उत्तर-
(ग) कोलाहलेन
(9) रामः ............. खञ्जः अस्ति ।
(क)
पादेन
(ख)
पादम्
(ग)
पादस्य
(घ)
पादाय
उत्तर-
(क) पादेन
( 10 ) मिष्टान्नं ......... रोचते ।
(क)
बालकम्
(ख)
बालकाय
(ग)
बालकेन
(घ)
बालकस्य
उत्तर-
(ख) बालकाय
(11) ........... परितः वृक्षाः सन्ति ।
(क)
ग्रामस्य
(ख)
ग्रामात्
(ग)
ग्रामं
(घ)
ग्रामे
उत्तर.
(ग) ग्रामं
( 12 ) अहं.......... लिखामि ।
(क)
पत्ते
(ख)
पत्राय
(ग)
पत्र
(घ)
पत्रस्य
उत्तर
(ग) पत्रं
(13) ग्रामं गच्छन् ......... स्पृशति ।
(क)
तृणाय
(ख)
तृणे
(ग)
तृणः
(घ)
तृणम्
उत्तर
- (घ) तृणम्
(14) हरि: .... अधिशेते ।
(क)
वैकुण्ठम्
(ख)
वैकुण्ठे
(ग)
वैकुण्ठि
(घ)
वैकुण्ठात्
उत्तर - (क) वैकुण्ठम्
(15) नृपः .............. शतं दण्डयति
(क)
चौरात
(ख)
चौरं
(ग)
चौरस्य
(घ)
चौरे
उत्तर-
(ख) चौरं
( 16 ) उभयतः .......... वृक्षाः सन्ति
(क)
विद्यालयस्य
(ख)
विद्यालये
(ग)
विद्यालयम्
(घ)
विद्यालयस्य
उत्तर-
(ग) विद्यालयम्
(17) ............ निकषा मा गच्छ ।
(क)
दुर्जनस्य
(ख)दुर्जनं
(ग)
दुर्जनात्
(घ)
दुर्जने
उत्तर-
(ख) दुर्जनं
(18) धिक् .............।
(क)
पापिनम्
(ख)
पापिनाम
(ग)
पापिने
(घ)
पापिन
उत्तर-
(क) पापिनम्
(19) ......... कुटिला नदी ।
(क)
क्रोश
(ख)
क्रोशे
(ग)
क्रोशात्
(घ)
क्रोशस्य
उत्तर-
(क) क्रोशं
निर्देशानुसारम् उत्तरत
1. 'सह' योगे का विभक्तिः ?
उत्तर- तृतीया
2. 'विना' योगे का विभक्तिः ?
उत्तर-
द्वितीया तृतीया, पंचमी वा ।
3. 'रूच्' धातोः योगे का विभक्तिः ?
उत्तर
- चतुर्थी
4. 'नमः' योगे का विभक्तिः ?
उत्तर-
चतुर्थी
5. 'दा' धातों: योगे का विभक्तिः ?
उत्तर
- चतुर्थी
6. 'रमा 'कलमेन' पत्र' लिखति अस्मिन् वाक्ये कलमेन पदे का विभक्ति
?
उत्तर
- तृतीया
7. 'वृक्षात्' पत्राणि पतन्ति' अस्मिन् वाक्ये वृक्षात् पदे का विभक्तिः
?
उत्तर-
पंचमी
उचितविभक्तेः चयनं कृत्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
1. ............ परितः वृक्षाः सन्ति (विद्यालय )
उत्तर-
विद्यालयम्
2. ................. खञ्जः अस्ति (पाद)
उत्तर-
पादेन
3. ................. नमः (गुरवे)
उत्तर-
-गुरवे
4. ..................स्वाहा । (अग्नि)
उत्तर-
अग्नये
5. ................... पत्राणि पतन्ति । (वृक्ष)
उत्तर-वृक्षात्
6. ................. कालिदासः श्रेष्ठः अस्ति (कवि )
उत्तर-
कविषु
7. सीता ................. सह वनं गतवती । (राम)
उत्तर-
रामेण
8. ................. दुग्धं रोचते । (बालक)
उत्तर-
बालकाय
9. धनिकः ................. धनं यच्छति (निर्धन )
उत्तर-
निर्धनाय
10. सीता ................. पत्रं लिखति (कलम)
उत्तर - कलमेन
JCERT/JAC प्रश्न बैंक - सह - उत्तर पुस्तक (Question Bank-Cum-Answer Book)
विषयानुक्रमणिका
क्रम. | पाठ का नाम |
प्रथमः पाठः | |
द्वितीयः पाठः | |
तृतीयः पाठः | |
चतुर्थः पाठः | |
पंचमः पाठः | |
षष्ठः पाठः | |
सप्तमः पाठः | |
अष्टमः पाठः | |
नवमः पाठः | |
दशमः पाठः | |
एकादशः पाठः | |
द्वादशः पाठः | |
त्रयोदशः पाठः | |
चतुर्दशः पाठः | |
