प्रश्न बैंक - सह - उत्तर पुस्तक (Question Bank-Cum-Answer Book)
Class - 12
Sanskrit
एकादशः पाठः उद्भिज्ञ परिषद्
निर्देश: उचितं उत्तरं चित्त्वा लिखित.......
1. उद्भिज्न परिषद् इति पाठस्य लेखकः कः ?
i) हृषीकेशः भट्टाचार्यः
ii)
श्री दासः
iii)
अम्बिकादत्तव्यासः
iv)
महत्मागान्धी
2. 'उद्भिज्न परिषद् ' पाठः कस्य पुस्तकस्य संक्षिप्तरूपः ?
i)
गङ्गालहरीग्रन्थस्य
ii) प्रबन्धमञ्जरीग्रन्थस्य
iii)
मेघदूतस्य
iv)
गीतगोविन्दस्य
3. 'उद्भिज्ज' इत्यस्य शब्दस्य अर्थः कः ?
i)
फलम्
ii)
पुष्पम्
iii) वृक्षः
iv)
पत्रम्
4. उद्भिज्जपरिषदः सभापतिः कः ?
i) अश्वत्थवृक्षः
ii)
वटवृक्षः
iii)
आम्रवृक्षः
(iv)
शाल्मलीवृक्षः
5. मानवाः कम् उपेक्षन्ते ?
i)
वैरम्
ii)
वाचम्
iii)
कार्यम्
iv) स्नेहम्
6. सृष्टिधारासु मानवो नाम कीदृशी सृष्टिः ?
i)
उत्कृष्टतमा
ii) निकृष्टतमा
iii)
सर्वोत्कृष्टतमा
iv)
सुन्दरतमा
7. पशुहत्या केषाम् आक्रीडनम् भवति ?
i)
पक्षिणाम्
ii)
वृक्षाणाम्
iii)
असुरानाम्
iv) मानवानाम्
8. के महारण्यम् उपगम्य पशुघातं कुर्वन्ति ?
i) मानवाः
ii)
पक्षिणः
iii)
देवाः
iv)
असुराः
9. वीरपुरुषाः इव के निपतन्ति ?
i)
निर्झराः
ii)
गिरयः
iii)
गृहाणि
iv) वृक्षाः
10. अमङ्गलमिव उपनन्ति -----------। रिक्तस्थाने उचितं शब्दं चित्त्वा
लिखत........
i)
मित्रम्
ii)
छात्रम्
iii) विश्वासम्
iv)
अधिकारम्
11. मानवाः कस्मात् कारणात् वृक्षान् छिदन्ति ?
i)
प्रेमवशात्
ii) लोभवशात्
iii)
स्रेहवशात्
iv)
क्रोधवशात्
12. 'आत्मोत्रतिम्' इत्यस्य पदस्य सन्धिविच्छेदं कुरु........
i)
आत्मो+न्नतिम्
ii)
आत्मा+नतिम्
iii)
आत्मोन्नत् + इम्
iv) आत्म + उन्नतिं
एकपदेन उत्तरत-
(क) उद्भिज्जपरिषद् इति पाठस्य लेखकः कः अस्ति ?
उत्तर-
पण्डितहषीकेशभट्टाचार्यः
(ख)
पशुहत्या केषाम् आक्रीडनम्?
उत्तर-
मनुष्याणाम्
(ग) मनुष्याणां हिंसावृतिः कीदृशी ?
उत्तर-
निरवधि:
(घ) सृष्टिधारासु मानवो नाम कीदृशी सृष्टिः ?
उत्तर-
निकृष्टतमा
(ङ) अश्वत्थमते मानवाः तृणवत् कम् उपेक्षन्ते?
उत्तर-
स्रेहम्
(च) उद्भिज्जपरिषदः सभापतिः कः आसीत्?
उत्तर-
अश्वत्थदेवः ।
(छ) निकृष्टतमः इति पदे कः प्रत्ययः प्रयुक्तः ?
उत्तर-
तमप्
(ज) वीरपुरुषाः इति पदे कः समासः ?
उत्तर
- कर्मधारय समासः
(झ) 'आत्मोन्नतिम्' पदस्य सन्धिविच्छेदं कुरुत ।
उत्तर-
आत्मा+उन्नतिम्
पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(क) उद्भिज्जपरिषदः सभापतिः कः आसीत्?
उत्तर-
उद्भिज्जपरिषदः सभापतिः अश्वत्थदेवः आसीत् ।
(ख) उद्भिज्जपरिषद् इति पाठस्य लेखकः कः अस्ति ?
उत्तर-
उद्भिज्जपरिषद् इति पाठस्य लेखकः पण्डितहषीकेशभट्टाचार्यः अस्ति ।
(ग) अश्वत्थमतौ मानवाः तृणवत् कम् उपेक्षन्ते ?
उत्तर-
अश्वत्थमतौ मानवाः तृणवत् स्रेहम् उपेक्षन्ते ।
(घ) सृष्टिधारासु मानवो नाम कीदृशी सृष्टिः ?
उत्तर-
सृष्टिधारासु मानवो नाम सृष्टि: निकृष्टतमा अस्ति ।
(ङ) मनुष्याणां हिंसावृतिः कीदृशम्
उत्तर-
मनुष्याणां हिंसावृतिः निरवधिः ।
(च) पशुहत्या केषाम् आक्रीडनम्?
उत्तर-
पशुहत्या मनुष्याणाम् आक्रीडनम् ।
(छ) श्वापदानां हिंसाकर्म कीदृशम्
उत्तर-
श्वापदानां हिंसाकर्म जठरानलनिर्वाणमात्राय प्रयोजकम्।
(ज) 'उद्भिज्जपरिषद्' इति पाठः कस्मात् ग्रंथात् उद्धृतः ?
उत्तर-
उद्भिज्जपरिषद् इति पाठः प्रबन्ध मञ्जरी इति ग्रंथात् उद्धृतः।
3. रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क)
मानवा नाम सर्वासु सृष्टिधारासु --- निकृष्टतमा
----- सृष्टिः ।
(ख)
मनुष्याणां --- हिंसावृत्तिः ----- निरवधिः ।
(ग)
नहि ते करतलगतानपि --- हरिणशशकादीन् ----- उपनन्ति
।
(घ)
परं तृणवद् उपेक्षन्ते --- स्नेहम् ----- ।
(ङ)
न केवलमेते पशुभ्यो निकृष्टास्तृणेभ्योऽपि --- निस्सारा
----- एव ।
4. प्रकृति-प्रत्ययविभागः क्रियताम् ।
(क)
निकृष्टतमा - नि+कृष्+ तमप्+टाप्
(ख)
उपगम्य - उप+ गम् + ल्यप्
(ग)
प्रवर्तमाना - प्र + वृत् + शानच् + टाप्
(घ)
व्याख्याय - वि+आ+ख्या+ ल्यप्
(ङ)
आक्रीडनम् - आ+ क्रीड् + ल्युट्
(च)
निकृष्टतरा - नि+ कृष्+ तरप्+टाप्
(छ)
स्थूलतमा - स्थूल तमप्+टाप्
5. सन्धिविच्छेदं कुरुत-
(क)
मानवा इव = मानवा + इव
(ख)
भवन्तो नित्यम् = भवन्तः + नित्यम्
(ग)
स्वोदरपूर्तिम् = स्व + उदरपूर्तिम्
(घ)
हिंसावृत्तिस्तु = हिंसावृत्तिः+तु
(ङ)
आत्मोन्नतिम् = आत्मा + उन्नतिम्
(च)
वृक्षास्तारयन्ति = वृक्षाः + तारयन्ति
(छ)
एकेनापि = एकेन + अपि
(ज)
पुत्रास्ते = पुत्राः + ते
(झ)
घातार्थम् = घात + अर्थम्
(ञ)
निरवधि: = नि: + अवधि:
6. अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा प्रदत्त प्रश्नानाम् समीचीनोत्तरं विकल्पेभ्यः
चिनुत-
निरन्तरम्
आत्मोत्रतपे चेष्टमाना: लोभाक्रान्त-हृदया- मनुजन्मानः किल प्रतिक्षणं स्वार्थसाधनाय
सर्वात्मना प्रवर्तन्ते । न धर्ममनुधावन्ति, न सत्यमनुबध्नाति । परं तृणवद् उपेक्षन्ते
स्रेहम अहितमिव परित्यजन्ति आर्जवम्। अमङ्गलमिव उपनन्ति विश्वासम् न स्वल्पमपि बिभ्यति
पापाचारेभ्यः, न किञ्चिदपि लज्जन्ते मुहुरनृतव्यवहारात् । नहि क्षणमपि विरमन्ति परपीडनात्
।
(क) मानवाः तृणवद् कम् उपेक्षन्ते?
(i)
पीड़ा
(ii)
पुत्रम्
(iii)
हम्
(iv)
आर्जवम्
(ख) मनुष्याः कस्य साधनाय पूर्णरूपेण प्रयतन्ते ?
(i)
परार्थस्य
(ii)
स्वार्थस्य
(iii)
परोपकारस्प
(iv)
सेवाया
(ग) 'सरलता' इति अर्थे किं पदमत्र प्रयुक्तम्?
(i)
आर्जवम्
(ii)
स्वार्थम्
(iii)
मनुजम्
(iv)
मङ्गलम्
(घ) 'प्रवर्तन्ते इति क्रियापदस्य किं कर्तृपदमत्र प्रयुक्तम्
(i)
ऋषयः
(ii)
पशवः
(iii)
पक्षिणः
(iv)
मनुजन्मान:
(ङ) 'मनुजन्मान:' इति पदस्य किं विशेषणम्?
(i)
लोभाक्रान्तहृदया:
(ii)
अलोभाक्रान्तहृदया
(iii)
पीडितहृदया
(iv)
परोपकारहृदया
(च) मङ्गलम्' इति पदस्य किं विलोमपदम् अत्र प्रयुक्तम् ?
(i)
आर्जवम्
(ii)
अमङ्गलम्
(iii)
धर्मम्
(iv)
मुहुर्मुहु:
(छ) अव्ययं चिनुत-
(i)
आर्जवम्
(ii)
विश्वासम्
(iii)
न
(iv)
चेष्टमाना:
(ज) ‘अमङ्गलम्' अस्य सामासिकविग्रहं चिनुत-
(i)
न मङ्गलम्
(ii)
सुष्ठुः मंगलम्
(iii)
अति मंगलम्
(iv)
मंगले इति
उत्तराणि-
(क)
(iii) स्नेहम्
(ख)
(ii) स्वार्थस्य
(ग)
(i) आर्जवम्
(घ)
(iv) मनुजन्मान:
(ङ)
(i) लोभाक्रान्तहृदयाः
(च)
(ii) अमङ्गलम्
(छ)
(iii) न
(ज) (i) न मङ्गलम्
JCERT/JAC प्रश्न बैंक - सह - उत्तर पुस्तक (Question Bank-Cum-Answer Book)
विषयानुक्रमणिका
क्रम. | पाठ का नाम |
प्रथमः पाठः | |
द्वितीयः पाठः | |
तृतीयः पाठः | |
चतुर्थः पाठः | |
पंचमः पाठः | |
षष्ठः पाठः | |
सप्तमः पाठः | |
अष्टमः पाठः | |
नवमः पाठः | |
दशमः पाठः | |
एकादशः पाठः | |
द्वादशः पाठः | |
त्रयोदशः पाठः | |
चतुर्दशः पाठः | |
